Meşhut cürüm halinde yakalama ve yakalama nedeniyle orantılı arama (m.7/c).
“Görev alanında haklarında yakalama, tutuklama veya mahkûmiyet kararı bulunan yakalama ve arama” (m.7/d). ÖGG, suç şüphesi üzerine yakaladığı kişiyi arayacaktır. İşlediği ileri sürülen suçla ilgili ispat vasıtalarını, zapt ve müsadereye tabi eşyaları ele geçirmek. Şüpheliyi ÖGG’ ye saldırarak kaçmasını sağlayacak araç gereçten arındırmak için arama yapabilir.
4- MAĞAZA MÜŞTERİLERİNİN ARANMASI: Mağazalar ve alışveriş merkezleri özel mülkiyete konu olan kapalı mekânlardır. Bunlara girişte yapılacak aramalar önleme aramalarıdır.
Mağazalardaki suç şüphesi hemen daima hırsızlıktır. Hırsızlık şüphesi üzerine mağaza içerisinde hareket özgürlüğü kısıtlanan, üzeri veya eşyası aranılacak olan müşterinin onuru, ar ve hayâ duyguları özenle korunmalı, özel bir mekânda aynı cinsten bir ÖGG veya personelle muhatap olmalıdır.
ÖGG, önce müşteriyi özel bir mekâna alarak medeni bir tarzda dinlemeli, derhal arama ve özgürlüğü kısıtlama yoluna başvurmamalıdır. Objektif ve somut bir şüphe olmadığı halde müşteriyi rızası dışında arayan ve hareket özgürlüğünü engelleyen ÖGG’ in de suç işlemesi söz konusu olabilir(TCK m.181,m.183).
5-ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNDEN KAYNAKLANAN ARAMA: Çalışma ilişkilerinden kaynaklanan aramaların ÖGG’ ye yaptırılması mümkündür. Bu da bir tür önleme aramasıdır. İşyerlerinde çalışanların işyerlerine girişte ve daha çok da çıkışta aranmaktadırlar. Bu tip aramalar yapılan işin niteliğine uygun düşmesi ve her çalışanın aranması şartıyla hukuki bulunmaktadır.
6-HAVAALANLARINDA ARAMA: Sivil havacılık güvenliği uluslar arası sözleşmelerle belirlenmiştir.(ICAO, ECAC, EUROCONTROL, FAA). Sivil havacılık teşkilatı(ICAO) normlarına göre yolcu ve eşyası son derece titiz aramalara tabi tutulacaktır. Yolcunun üzeri ve eşyasının aranmasına ret hakkı olduğu bildirilmektedir. Sivil havacılıkta güvenlik tedbiri olarak arama; önleme aramasıdır. ÖGG’ in önleme aramalarının tümü için geçerli olan şartlı aramadır. Aramaya rıza göstermeyen uçak yolculuğundan vazgeçecektir.
EL KOYMA (=ZAPT): Bir mal üzerindeki zilyede ait tasarruf yetkisinin kamu gücü kullanılarak kaldırılmasına el koyma (=zapt) denir. ÖGG üç halde el koyma yetkisine sahiptir.
1. Bir tehlikenin ya da suçun önlenmesi amacıyla bazı eşya ve aletlerin görev alanına girmesini önleyip onları zapt edebilirler.
2. Bir suçun delili olan bizatihi varlığı, bulundurulması, taşınması suç olan eşyayı zapt edebilirler.
3. Terkedilmiş veya bulunmuş eşyayı zapt edebilirler.
A) ADLİ EL KOYMA
El koymaya karar verme yetkisi kural olarak hâkimindir. (Anayasa m.20/2,CMUK m.90/1.), ancak gecikmesinde tehlike bulunan durumlarda (Anayasa m.15/2,m.16/2) istisnaen bu yetki savcılık ve kolluğa da (CMUK m.90/2) tanınmıştır. ÖGG yetkisi istisnanın da istisnasıdır. CMUK’ ta suç delili olan ve ya müsadereye tabi olan eşyayı ilgili kişinin istendiğinde vermesine “muhafaza altına alma” (m.87), eşyanın ilgilinin iradesi dışında alınmasına zapt denilmektedir.
Şu eşyalar adli el koymaya tabidirler;
A-Suçta kullanılan eşya,
B-Teşebbüs aşamasında bir suçta kullanılmak üzere hazırlanan eşya,
C-Suçun işlenmesinde meydana gelen eşya (TCK m.36/1)
D-Kullanılması, yapılması, taşınması, bulundurulması, satılması suç teşkil eden eşya (TCK m.36/2)
E-Taşınması yasak olmayan silahların ruhsatsız taşınması (TCK m.36/3)
F-Serseri ve sabıkalılar üzerinde bulunan suç işlemeye yarayan eşya, halleriyle mütenasip olmayan eşya ve para (TCK m.578)
Şu hallerde el koyma uygulanamaz;
—Şüpheliyle tanıklıktan çekilme hakkı bulunanlar arasındaki mektuplaşmalar (Suça iştirak ve ya yataklık şüphesi bulunmuyorsa)
—Teslim olunmayacak belgeler söz konusu ise,
—Basın araçları
—Sanıkla müdafi arasındaki haberleşme (CMUK m.144)
Suç şüphesi yokken, önleme görevi sırasında taşınması, bulundurulması suç olan, bu nedenle müsadereye tabi tutulan eşyaya el konur. Bu el koyma, artık bir suç söz konusu olduğundan dolayı adli el koymadır.
B) ÖNLEME EL KOYMASI: Özel kolluğun önleme amacıyla da olsa el koyma yetkisine sahip olabilmesi için yasal bir yetkiye sahip olması, hiç değilse suça ilişkin adli işlerde görevlendirilmiş olması gerekir. Bu yetki 5188 Sayılı Kanunda şu şekilde belirtilmiştir;
—Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirilmek şartıyla aramalar sırasında suç teşkil eden ve ya delil olabilecek ya da suç teşkil etmekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma
—Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
TERK EDİLEN VE BULUNAN EŞYAYA EL KOYMA: Terk edilmiş eşyaya el konulması bazen adli el koyma mahiyetindedir. Bu eşyalar örneğin suçta kullanılmış olabilirler ve ya bulundurulması ve taşınması suç olabilir. Önleyici güvenlik tedbirleri sonucu fail suçu tamamlamadan olay yerini terk etmek zorunda kalabilir. Ve ya fail suçu tamamlamış ama suçta kullandığı eşyayı bırakmış olabilir. Kapkaççının içini boşalttığı çantayı bırakması, failin kanını sildiği mendili yere atmasında terk edilmiş eşyadan bahsedilebilir. Böyle durumlarda ÖGG el koyma işlemini yapmakta acele etmemeli, el konulması için zorunluluk yoksa genel kolluğun gelerek olay yerini incelemesini beklemelidir. Ancak hemen bozulup kaybolabilecek eşyalara el konulmalıdır. Rüzgârda uçan kâğıt, yağmurda ıslanan mendil... Gibi. Ekonomik değeri olan, kaybedilmiş bir eşya bulunursa ÖGG bunları sahiplerine iade ve ya genel kolluğa teslim etme amacıyla el koyabilir. ÖGG, bulunan eşyayı genel kolluğa teslim etmeden önce sahibine teslim ederse, bir tür güvence olarak teslim işlemini tutanaklı yapmalıdır. ÖGG, bulunan eşyayı genel kolluğa bildirmeli, ortada somut bir beklenti yoksa eşyadan sahibine ulaşmak kolay değilse, sahibinin gelmesini beklememelidir.
Yorumlar
Yorum Gönder